แมงกะพรุนและกะพรุนไฟ

ลักษณะทั่วไป

          แมงกะพรุนพวกนี้มีลักษณะรูปร่างเหมือนรูปถ้วนคว่ำ มีสีสันแตกต่างกันไปแล้วแต่ชนิด ตั้งแต่สีขาวไปจนถึงสีเข้มและหลากสี มีหนวดหลายเส้นอยู่ส่วนล่างของลำตัวรูปถ้วยคว่ำ  หนวดยาวสั้นแตกต่างกันแล้วแต่ชนิดของมัน แมงกะพรุนไฟ บางชนิดมีหนวดยาวเกือบ 10 เมตร พวกที่มีพิษร้ายแรงสังเกตดูได้ง่ายคือ ส่วนมากมักจะมีหนวดยาวรุ่มร่ามพบทั่วไปทั้งบริเวณชายฝั่งและทะเลลึก ปกติแมงกะพรุนจะต้องลอยตามกระแสน้ำไปเรื่อยๆ  ว่ายน้ำได้ช้ามาก ผู้ที่โดนมันส่วนมากมักจะว่ายน้ำไปถูกตัวมันเอง อันตรายที่ได้รับจากสัตว์พวกนี้อยู่ที่เข็มพิษ หรือ เหล็กใน แต่ที่เกาะทะลุจะไม่ค่อยมีตัวเท่าไหร่

          แมงกะพรุนทุกชนิดมีเหล็กไนที่มีน้ำพิษ (Venom) ฝังอยู่ตามผิวหนังของหนวด (และลำตัวสำหรับบางชนิด) แต่ความร้ายแรงของน้ำพิษนั้นขึ้นอยู่กับชนิดของมัน บางชนิดก็มีพิษน้อยไม่ถึงกับเป็นอันตรายต่อมนุษย์ แต่บางชนิดพิษร้ายแรงสามารถทำอันตรายจนถึงแก่ชีวิตได้โดยเฉพาะอย่างยิ่งพวกแมงกะพรุนไฟ (Portuguese Man of War: Physalia sp.)

พิษและอาการ

          พิษที่ได้รับจากแมงกะพรุนจะมีอาการมากน้อยแค่ไหนขึ้นอยู่กับชนิดของสัตว์และบริเวณผิวหนังที่ถูกเข็มพิษนั้นด้วย อาการที่เกิดขึ้นตอนที่ถูกเข็มพิษคือ ทำให้บริเวณดังกล่าวเป็นผื่นแดงปวดแสบปวดร้อนตกเลือด เกิดอาการชา รวมไปถึงอาการปวดท้อง จุกเสียดแน่นหน้าอกและเป็นไข้ด้วย แม้ว่าบริเวณที่ถูกเข็มพิษห่างจากบริเวณท้องก็ตาม บางรายอาจมีอาการท้องร่วงสำหรับบริเวณที่ถูกเข็มพิษนั้นมักจะเป็นรอยแผลไหม้เหมือนไฟลวก ถ้าถูกพิษมากบางคนร้ายแรงอาจจะมีอาการชักจนหมดสติได้ แต่ในจุดดำน้ำเกาะทะลุ จะไม่ค่อยมีแมงกะพรุน

การรักษา

          เมื่อรู้ว่าถูกเข็มพิษของสัตว์พวกนี้เข้าแล้ว ควรรีบขึ้นจากน้ำทะเลโดยเร็วที่สุด ถ้าหากว่าถูกพิษมากจนไม่สามารถว่ายน้ำได้ จงควบคุมสติไว้แล้วพยายามพยุงตัวขึ้นฝั่ง เสร็จแล้วเอาน้ำจืดชะล้างบาดแผลโดยเร็วเพื่อให้น้ำจืดชะล้างเอาพวกพิษออกไป บางครั้งจะมีหนวดของมันขาดคิดมากับผิวหนังของผู้เคราห์ร้าย อย่าใช้มือเปล่าหยิบออกเพราะพิษอาจจะถูกที่มืออีกก็ได้ ให้ใช้ ผ้า กระดาษ หรือใบไม้หยิบเอาหนวดออกทิ้งไป หรืออาจจะใช้ทรายถูออกก็ได้เพราะว่าถ้าหากหนวดของมันยังติดอยู่ที่ผิวหนัง มันจะยังคงยิงเข็มพิษออกมาเรื่อยๆยิ่งทำให้อาการรุนแรงขึ้น ขึ้นต่อไปก็เอาอัลกอฮอล์หรือน้ำมัน ทาบริเวณบาดแผลเพียงเพื่อบรรเทาความปวดลง อาจะใช้ น้ำตาล สบู่ เหล้า น้ำส้มคั้น แอมโมเนีย หรือ ใบผักบุ้งทะเลบดโปะลงบนบาดแผลก็ใช้ได้เช่นกัน การบำบัดรักษาจะได้ผลดีเมื่อกระทำโดยเร็วและถูกวิธี ควรรีบปรึกษาแพทย์ เพราะถ้ารักษาไม่ถูกวิธีแผลอาจจะเกิดการเน่าเปื่อยและติดเชื้อโรคจากภายนอกได้

การป้องกัน

          ตามที่เราทราบแล้วว่าพิษที่เกิดจากพวกนี้ก็เนื่องมาจากถูกเข็มพิษของมันทิ่มเข้าสู่ผิวหนังฉนั้นการป้องกันที่ดีก็คือการสวมเสื้อผ้าให้มิดชิดในขณะที่เล่นน้ำ หรือยู่ในน้ำทะเล เพราะว่าเข็มพิษของพวกนี้มีโอกาสที่จะทิ่มทะลุเสื้อผ้าได้ยาก ตามธรรมดาจะพบพวกนี้มากตอนช่วงปลายฤดูร้อนถึงต้นฤดูฝน โดยเฉพาะอย่างยิ่งตอนหลังฝนตกใหม่ๆ แม้ว่าหนวดของมันจะขาดออกจากตัวนานแล้วก็ตาม แม้กระทั่งในบางครั้งที่มันถูกคลื่นซัดขึ้นมาบนชายหาดเป็นเวลาหลายชั่วโมงแต่เข้มพิษที่หนวดยังคงมีฤทธิ์อยู่ ดังนั้นจึงไม่ควรที่จะไปแตะต้องตัวหรือหนวดของมันด้วยมือเปล่า การเตรียมยาพวกอัลกอฮอล์ แอมโมเนียติดตัวไปด้วยขณะเดินทางไปเที่ยวชายทะเลเกาะทะลุจะเป็นการดีอย่างยิ่ง